Is het percentage van de wereldbevolking dat de afgelopen twintig jaar in extreme armoede leefde bijna verdubbeld, gehalveerd of hetzelfde gebleven? Kijk even weg van je scherm…

Slechts 5 procent van 1005 Amerikanen hadden het goede antwoord: extreme armoede is bijna gehalveerd. Stel nog twaalf van zulke vragen: over levensverwachting, de samenstelling van de wereldbevolking of het aantal schoolgaande meisjes in de wereld en gemiddeld hebben we er niet meer dan twee goed. Sterker nog: Chimpansees zouden het veel beter doen dan wij, dé Homo Sapiens. Darwin, Eat your heart out.

Oorlog, aanslagen, vluchtelingenstromen, kinderen zonder pardon, armoede, klimaatproblemen: het dagelijkse nieuws is niet al te vrolijk. Toch, als we even uitzoomen gaat het op veel vlakken eigenlijk heel erg goed met de wereld. De inmiddels overleden Zweedse statisticus Hans Rosling heeft het tot zijn levensmissie gemaakt om de wereld te laten zien hoe goed het gaat met de wereld, en hoe fout wij zitten met onze overtuigingen en vooroordelen. In zijn levenswerk ‘Feitenkennis: Tien redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt’ wordt dat duidelijk. Wist je bijvoorbeeld dat wereldwijd 9 van de 10 meisjes tussen de 8 en 12 jaar naar school gaan? Ik niet.

Wist je bijvoorbeeld dat wereldwijd 9 van de 10 meisjes tussen de 8 en 12 jaar naar school gaan?

Geen stress, we zijn ook maar gewoon mensen met instincten die ons perspectief op de wereld verstoren. Neem bijvoorbeeld het ‘kloofinstinct’: de neiging om de wereld overzichtelijk in tweeën te delen. Goed en fout, zwart en wit, wij en zij. Shakespeare had dit allang in de smiezen: ‘There is nothing either good or bad, but thinking makes it so’.

Een vertekend beeld

Zo passeren nog negen ‘instincten’ de revue. Zoals het rechte-lijninstinct: de neiging om te denken dat trends zich onveranderd zullen voortzetten. Neem bijvoorbeeld alle kinderen die we op de wereld plempen. In werkelijkheid zwakt ook die lijn af: vandaag de dag zijn er 2 miljard kinderen in de wereld, en in 2100 zijn dat er naar schatting maar liefst – niet schrikken – 2 miljard. Voor de rest van de ‘instincten’ moet je het boek van Rosling lezen of slim gebruik maken van het internet.

In dezelfde geest hebben we ‘Verlichting nu: een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang’ van Steven Pinker en ‘Vooruitgang: tien redenen om naar de toekomst uit te kijken’ van de Zweedse schrijver Johan Norberg. Mocht je geen zin hebben om te lezen kun je ook kijken naar zijn ‘Deadwrong’ videoserie waarin Johan uitlegt hoe fout we zitten met onze aannames.

En dan nu het goede nieuws. Wat kunnen we doen om ons scheve wereldbeeld recht te trekken? Check je denkfouten, en loop vooral wél achter de feiten aan. Rosling verwacht van media, activisten en politici geen wonderen omdat het meegeven van een correct wereldbeeld geen kerntaak van ze is. Zijn hoop is gevestigd op het onderwijs en het bedrijfsleven dat leerlingen en werknemers kan voeden met beter begrip van de wereldwijde ontwikkelingen. Ik zie een rol voor beiden, maar uiteindelijk is het aan onszelf om onze instincten te temmen en goed naar de data te kijken. Lijkt mij een mooie uitdaging, toch?