Vorige week reisden we met de 18e BKB Academie naar Duitsland om de Bondsdagverkiezingen bij te wonen. In vijf dagen spraken we veel Duitse politici, journalisten en campagnemedewerkers. We zagen hoe de Alternative für Deutschland het Duitse parlement in stormde als derde partij van het land. Wat leert de groei van de AfD ons? Vijf lessen.

Wees kraakhelder in je boodschap
Een belangrijke campagneles die niet vaak genoeg herhaald kan worden. Definieer een kraakheldere boodschap. Je zag het bij de verkiezingen in Amerika. Donald Trump zei letterlijk: America first. Helder, maar wat wilde Hillary Clinton zeggen? Dezelfde, nationalistische, boodschap komt naar voren in de campagne van de AfD: ‘Echte Duitsers’ eerst. In al het campagnemateriaal klinkt deze boodschap door. ‘Echte Duitsers’ dragen bikini’s, geen boerka’s en ‘echte Duitsers’ houden van Bratwurst.

Vertel een eigen verhaal
We spraken met Andreas Audretsch, die aan de campagne van Die Grünen meewerkte. Hij constateerde dat de partijen meegingen in de retoriek van de AfD. Iets wat we eerder zagen in Nederland, waar de VVD en het CDA naar rechts schoven om het electoraat van de PVV te bedienen. Andreas constateerde dat de SPD en met name de CSU (het kleinere zusje van de CDU) hetzelfde overkwam. In plaats van een eigen verhaal te vertellen, gingen deze partijen mee in de thematiek van de AfD over vluchtelingen en de Duitse identiteit. Verrassend was het dan ook niet dat de SPD en de CDU/CSU flink wat stemmen verloren aan de AfD. Die Grünen groeiden daarentegen met een klein percentage, door een eigen verhaal te vertellen.

Herhalen, herhalen en herhalen
Na een campagnebijeenkomst van Angela Merkel in Neuss stonden we oog in oog met AfD-stemmers die protesteerden tegen Merkel. De protesteerders konden gemakkelijk de nationalistische boodschap van de AfD verkondigen, ook al achtten we het onwaarschijnlijk dat deze mensen daadwerkelijk gelieerd waren aan de partij. De boodschap van de AfD was dusdanig eenvoudig dat deze ook verspreid kon worden door deze onafhankelijke achterban. Daardoor wordt de boodschap gemakkelijk eenduidig herhaald, wat de verspreiding ervan vergroot.

Het belang van lokale politiek
In gesprek met Henryk Wichmann, een lokale CDU’er in de deelstaat Brandenburg, werd pijnlijk duidelijk hoe belangrijk lokale politiek is. Hij vertelde dat de AfD groot is in zijn regio, omdat de kleine dorpen simpelweg worden genegeerd door de landelijke politiek. Dorpen kleiner dan 3.000 mensen zijn slecht bereikbaar per ov en hebben geen of slecht internet- en telefoonbereik. Gaten in de wegen worden soms jaren niet gerepareerd, waardoor auto’s sneller stuk gaan. Hij gaf aan dat de mensen het zat zijn dat de regering niet naar ze luistert. Het is daarom logisch dat een nationalistische partij die zegt ‘eigen volk eerst’ hen wel aanspreekt.

Respecteer elkaars mening
Zaterdagochtend spraken we met Julia Schramm, die actief is voor Die Linke. Zij zette de mening van de AfD-stemmers weg als fucking racist en nazi. Uit dit gesprek kwam naar mijn mening naar voren hoe binair meningen anno 2017 zijn. In plaats van ruimte voor discussie is het my way or the highway. Volgens mij kan je het pas echt oneens met iemand zijn als je de mening van de ander begrijpt. We moeten af van dit zwart-witte gedachtegoed en terug naar zinvolle discussies die ruimte maken voor het compromis – pas dan kan onze democratie en politiek weer floreren als vanouds.