Vroeger liep ik rond in t-shirts van het African National Congress (ANC), wilde ik niet dat wij tankten bij Shell en voerde ik verhitte discussies met mijn vader over het ‘al dan niet kunnen’ van de acties van RaRa. Nu, 35 jaar later, ben ik vereerd met de komst van de politiek leider van de ‘witte’ Democratic Alliance (DA) Mmusi Maimane naar de 9e BKB Lezing.

In die tussenliggende 35 jaar is er nogal wat gebeurd. In 1989 schafte toenmalig president F. W. de Klerk formeel de Apartheid af, een jaar later kwam ANC-icoon Nelson Mandela na 27 jaar gevangenschap vrij en weer vier jaar later werd Mandela verkozen tot de eerste zwarte president van de republiek Zuid-Afrika.

Hij voerde, met de slogan a better life for all, een voorbeeldige campagne die resulteerde in een monsterzege voor zijn tot politieke partij omgevormde bevrijdingsbeweging. Nog altijd wordt er gefluisterd dat Mandela de uitslag voor het ANC naar beneden heeft laten bijstellen om niet boven tweederde van de stemmen uit te komen en daarmee eigenhandig de grondwet te kunnen aanpassen.

Waar president Mandela zijn opvolging vlekkeloos regelde in de persoon van Thabo Mbeki, gaat het nog geen decennium later goed mis. Tijdens het grote interne ANC-partijcongres in Polokwane stelt Jacob Zuma zich kandidaat tegen zittend ANC-president Thabo Mbeki. De dan nog zeer invloedrijke ANC-jongerenafdeling onder leiding van Julius Malema en de ANC-vrouwenvleugel van Winnie Mandela steunen populist Zuma. Het machtige ANC is verdeelder dan ooit en vertoont de eerste tekenen van verval. Mbeki verliest de interne strijd en moet ook het presidentschap van het land neerleggen.

Het presidentschap van Jacob Zuma wordt vanaf dag één gekenmerkt door crises, incidenten en verdachtmakingen. Van de Marikana-slachting van stakende mijnwerkers tot het misbruik van gemeenschapsgeld voor de miljoenen kostende verbouwing van het presidentiële verblijf Nkandla. Van verdenkingen van verkrachting (de zaak-Khwezi) tot grootschalige corruptie met de Indiase ‘Gupta’-broers. In de Zuma-jaren is het nooit rustig.

Ondertussen biedt de chaos die Zuma creëert de oppositie de kans om zich van tandeloze tijger om te vormen tot een serieuze bedreiging van het lange tijd ongenaakbare gewaande ANC.

Voormalig Zuma-vertrouweling Julius Malema breekt met Zuma en bouwt succesvol aan een nieuwe partij: de Economic Freedom Fighters (EEF). Met radicale ideeën, een ijzersterke campagne en een uitgekiende beeldregie knabbelt Malema gestaag de radicale linkerkant van het ANC leeg.

Tegelijkertijd is het gematigde en van oudsher ‘witte’ Democratic Alliance (DA) zich aan het omvormen tot een meerkleurig en redelijk alternatief voor het Zuid-Afrikaanse electoraat. Dat gaat overigens met horten en stoten. Bij de presidentsverkiezingen van 2014 komt de DA plotseling met een zwarte vrouw als haar presidentskandidaat naast de witte partijleidster Helen Zille.

Het lijkt allemaal te snel te komen voor Zuid-Afrika. In de relatieve luwte wordt door de DA dan echter het nieuwe grote talent Mmusi Maimane gebracht. Deze in Soweto geboren en als theoloog opgeleide jongeman wordt eerst in de provincie Gauteng getest, maar al snel tot eerste zwarte partijleider van de DA verkozen. Bij de lokale verkiezingen in 2016 boekt de DA onder Maimane een aantal klinkende overwinningen: de steden Johannesburg, Pretoria, Port Elizabeth en Kaapstad vallen in handen van de DA.

Over twee weken komt diezelfde Maimane dus naar Amsterdam om te spreken tijdens onze jaarlijkse BKB Lezing. Op z’n Afrikaans: ‘ek is baie opgetrek’.

Overigens zal je mij tijdens de lezing niet zien rondlopen in een blauw DA-shirt en volgens mij ben ik over de jaren ook niet minder links of radicaal geworden. Ik ben wel teleurgesteld in het ANC en hoe onder leiding van Zuma de erfenis van Mandela, Sisulu, Kathrada, Slovo en al die andere strijders voor een democratisch Zuid-Afrika is verkwanseld.

Wordt vervolgd.

Foto: Democratic Alliance South Africa / screenshot YouTube.